عوامل مؤثر در ایجاد حق زارعانه

در خصوص نحوه شکل گیری حق زارعانه باید گفت که این حق ، نوعی حق تقدم در زراعت بر روی زمینی است که زارع با اقدامات خود آن را قابل کشت و بهره برداری کرده است . در ایجاد حق زارعانه که عرف آن را به رسمیت شناخته است عوامل متعددی مؤثرند :

انجام اقدامات بر روی زمین زراعی صورت می گیرد .

نخستین عامل در تولید کشاورزی ، زمین است . برای ایجاد حق زارعانه ابتدا باید زمین زراعی باشد تازارع با اقدامات خود بر روی آن حقی برای خود ایجاد کند .

عمل زارع

 عمل زارع مهمترین رکن از ارکان تشکیل دهنده حق زارعانه  است چرا که عناصر دیگر بیشتر در ازدیاد حق زارعانه مؤثرند تا در تحقق آن باتوجه به اهمیت عمل زارع برخی حق زارعانه را « حق السعی زارع » هم نامیده اند .

 منظور از زارع کسی است که با داشتن یک یا چند عامل تولید بر قطعه زمین زراعی متعلق به دیگری به صورت انفرادی یا با اشتراک چند نفر دیگر به کشت و زرع می پرداخته و بر اساس عوامل پنجگانه ( زمین ، بذر ، آب ، نیروی کار ، شخم زدن ) محصول بین او و مالک تقسیم می شود .

مالک زمین زراعی

 منظور از مالک زمین زراعی در بحث حق زارعانه ، مالکینی است که زمین زراعی خودرا با قرارداد های زراعی و یا در نتیجه اذن به تصرف زارعین می دادند . از آنجایی که میزان اراضی خرده مالکان به قرار امرار و معاش خودشان بوده و خود در آن زمین ها کشت می کرده اند لذا صرفاً مالکان بزرگ ( عمده مالکان ) در بحث حق زارعانه مطرح می شوند .

استمرار عمل زارع ( استمرار زراعت بر زمین زراعی )

یکی دیگر از عناصری که منجر به ایجاد حق زارعانه برای زارع می شود آن است که عمل زارع مستمر باشد و مدت عمل وی موقت نباشد .

چرا که در بالا نیز بیان شد حق زارعانه بخاطر آبادانی که زارع در زمین مالک ایجاد کرده به زارع تعلق می گیرد و ایجاد چنین آبادی جز با گذشت زمان و فعالیت مداوم بر روی زمین حاصل نمی شود .

هرچند برخی برای ایجاد حق زارعانه مدت تعیین کرده اند ( مثلاً یک سال پس از انعقاد قرارداد با مالک را منشأ ایجاد حق زارعانه می دانند ) اما نظر درست تر این است که تعیین مهلت برای ایجاد حق زارعانه منطبق با واقع نیست و مدت را باید به عرف سپرد .