آثار حق زارعانه
اصطلاحات حق زارعانه در حقوق ایران بسته به موقعیت جغرافیایی زمین متفاوت است. در برخی قسمت های ایران مانند شمال کشور حق دستدارمی یا حق تبرتراشی و در برخی نقاط ایران مانند جنوب کشور حق کارافه نامیده می شود. از آنجایی که قواعد حاکم بر این حق از عرف گرفته شده آثار جاری بر آن نیز نشات گرفته از عرف است. لذا؛ آثار حاکم بر حق زارعانه در اقصی نقاط ایران در مواردی متفاوت از یکدیگر هستند ولیکن قدر متیقنی که وحود دارد این می باشد که برخی از این آثار در تمام مزارع زراعی که حق زارعانه در آنها ایجاد می شود یکسان است که به شرح ذیل به بررسی آنها می پردازیم.
حق زارعانه حقی است مالی
حق زارعانه در عرف دارای ارزش اقتصادی و قابل مبادله است. در واقع مالی بودن حق زارعانه دارای این اثر است که انتقال حق زارعانه به موجب عمومات قانونی با منعی مواجه نیست. مالی بودن و قابلیت انتقال حق زارعانه در قوانین متعددی نیز مورد اشاره قرار گرفته است. به عنوان مثال در تبصره ۲ ماده ۵ لایحه قانونی نحوه خرید اراضی و املاک برای اجرای برنامه های عمومی،عمرانی و نظامی دولت مصوب ۷/۱۱/۵۸ اشاره شده که اراضی زراعی دارای حق زارعانه اگر توسط دستگاه های دولتی خریداری شوند حق آنها توسط اداره کشاورزی محاسبه گردیده و توسط دستگاه اجرایی پرداخت می شود.
در واقع بنا بر اصل انتقال پذیر بودن حقوق مالی، حق مالی علی الاصول قابل انتقال است. هر صاحب حقی نسبت به مایملک خود (در بحث مطروحه:حق زارعانه) حق هرگونه تصرف و انتفاع دارد مگر در مواردی که به موجب قانون یا قرارداد استثنا شده باشد. قابلیت انتقال حق زارعانه نیز در رویه قضایی مسبوق به سابقه است.
قابلیت اسقاط حق زارعانه
همانطور که گفته شد حق زارعانه حق مالی است و مطالبه حق زارعانه و انتقال آن در رویه و قوانین مورد قبول واقع شده است. یکی دیگر از آثار حق زارعانه قابلیت اسقاط آن است. این اثر که در مبحث حقوق و تکالیف طرفین در حق زارعانه مطرح می شود برگرفته از قاعده الناس مسلطون علی اموالهم است. همانطور که صاحب یک حق مالی می تواند حق خود را به دیگری انتقال دهد می تواند این حق خود را اسقاط نیز نماید.